Księgarniane podwoje mają niesamowitą właściwość. Właściwie, to problem dla fizyka, bo jak wyjaśnić to zaginanie czasoprzestrzeni, które powoduje, że kiedykolwiek przechodzę obok, to mnie wsysa, a kiedy spędzam tam dosłownie kilka chwil, mąż ciągnie mnie za rękaw, bo minęła godzina. Antykwariaty są pod tym względem jeszcze bardziej zagadkowe, ponieważ po chwili od wejścia zaczyna zmierzchać, a dopiero był obiad. Jednym słowem: miejsca sprzedaży książek są bardziej wciągające niż bagna.  

Kupuję z intencją przeczytania (kiedyś) tytułu. Regularnie robię porządki na regałach i pozbywam się książek, do których nie wrócę i nie mam do nich sentymentu, właśnie, by pomieścić nowe tytuły. Obecnie kupuję klasykę literatury pięknej (ach ta kolekcja Cranford!), a także sci-fi i fantasy. Literatury współczesnej mam dość dużo, ale ostatnio straciłam do niej pociąg (no, może ostatnim bastionem współczesnej dobrej literatury jest Wit Szostak, ale to bardzo subiektywne mniemanie, wyrobione po części na spotkaniu autorskim, po części na podstawie przeczytanych książek, a po części dlatego, że jest filozofem).  

Chociaż jeśli nakryjecie mnie na czytaniu kryminałów, to będzie to albo Jussi Adler-Olsen, albo Robert Galbraith, albo Agatha Christie.  

Dobrze. Jeśli kupuję książki, żeby je czytać, czy przeczytałam już to, co nakupowałam? Ależ skąd! Najstarszy półkownik to chyba Wampir Reymonta, którego wzięłam z półki bookscrossingowej w bibliotece, jakieś, bagatela, dwadzieścia lat temu. Ów książeczka jest jedną z pierwszych z kolekcji Kolibrów, którą całą zgromadziłam. Ile z niej przeczytałam? No dobrze, zmieńmy może temat. 

A co z książkami, które kupiłam ostatnio? Cudne wydanie Ziemiomorza (będę je międliła chyba dwa miesiące), trylogia Pierwsze prawo Abercrombie’ego, Sebald z drugiej ręki. Wcześniej młodzieżowe i dorosłe fantasy, niedokończona seria The Expanse. Jeszcze: dość spora doza klasyki, wydania z lat 60. Zresztą, zrobiłam kiedyś listę książek, które mam na półkach, a chcę przeczytać. Ile wyszło? Z początku koło 150, nie wliczając fantastyki. Oczywiście, gusta podlegają ciągłym zmianom, więc obecna lista nie jest już ta samą, co powiedzmy dziesięć lat temu. Na jednej z list mam 114 tytułów (w tym serie i trylogie), a co z pozostałymi książkami, czy i one się doczekają?  

A pisarze nadal piszą! 

Jeśli w takim razie kolekcjonuję sci-fi i fantastykę, to czy mam wszystko to, co chcę? Hm, owszem, ale nie do końca. Żałuję, że nie zbieram serii Artefakty i wielu twórców po prostu nie znam. Planuję oczywiście nadrobić — i to mnie skłania do dbania o sobie, żeby żyć długo w dobrym zdrowiu, by móc przeczytać wszystko, co zamierzam. 

 

Studium w szkarłacie to pierwsza z przygód Sherlocka Holmesa. Sławnego, a wówczas początkującego detektywa — lub doradcę, jak sam siebie określa — poznajemy oczami młodego lekarza, kombatanta z Afganistanu, Johna Watsona. Książka jest podzielona na dwie części. W pierwszej, mamy do czynienia z zagadką zamkniętego pokoju i nieboszczyka bez śladów na ciele. W drugiej poznajemy historię miłości, zemsty i Mormonów.

Arthur Conan Doyle zadebiutował w Beeton’s Christmas Annual w 27 grudnia 1887 właśnie powieścią Studium w szkarłacie, która z miejsca zyskała sympatię czytelników. W kolejnym roku powieść ukazała się w formie książkowej, a po niej zaczęły ukazywać się kolejne powieści i opowiadania o genialnym i ekscentrycznym detektywie.

W Polsce pierwsze wydanie pojawiło się w 1903, kolejne tuż po II wś, ale to w 1956 w tłumaczeniu Tadeusza Everta zyskało legendarny tytuł.

Lata temu czytałam Przygody Sherlocka Holmesa, ale dopiero przy okazji porządków na półkach wpadł mi w ręce egzemplarz Studium. Powieść czytało mi się naprawdę dobrze. Oczywiście, za Chiny nie odgadłabym zagadki, bo u Doyle'a to niewykonalne, ale bawiłam się dobrze. 

Pod drzewem, pod zielonym… jest najbardziej pogodnym utworem Thomasa Hardy’ego. Wydana anonimowo w 1872 roku zapoczątkowuje serię Wessex. Historia orkiestry parafialnej z Mellstock, która ma zostać zastąpiona przez śliczną organistkę, jak podkreślał sam autor, oparta jest w dużej mierze na prawdziwym obrazie muzykantów tamtych czasów.

Czytelnicy dostają pełną gamę wiejskich indywiduów, gdzie na pierwszy plan wysuwa się dwudziestoletni Dick Dewy, któremu w oko wpadła panna Fancy Day, wspomniana organistka, a na co dzień nauczycielka wiejskiej szkółki.

Czytając pod rząd kilka tytułów jednego autora, potrafimy wyłowić motywy przewodnie jego twórczości. U Hardy'ego jest to dość oczywiste — młoda trzpiotka, łasa na pochlebstwa musi wybrać między trzema adoratorami. Oczywiście, najlepiej, by żaden nie wiedział o innych, bo to przeczy czystości panny (sic!). Mamy również bohatera, miłego młodzieńca o czystym sercu i dobrym charakterze, który zakochuje się po uszy i — w odróżnieniu od panny — jest nader stały w uczuciach.

Nie raz wspominałam o motywach, które autor czerpał z własnych przeżyć. Otóż zarówno chór, jak i konflikt w młodym wikarym są historią jego dziadka, a dom państwa Dewy miał przypominać rodzinny dom samego Hardy'ego. Także postać Fancy powstała w oparciu o postać siostry Hardy'ego Mary, która również była wiejską nauczycielką.

Nie wiem, jak Wy, ale ja uwielbiam śledzić prawdziwe tropy w twórczości ukochanego autora. Sprawia to, że czuję z nim tajemną więź, jakbyśmy się przyjaźnili od dawna. Nie raz "bywałam" w domach Hardy'ego (zdjęcia znam na pamięć!) i cieszy mnie każdy punkt wspólny: piesek Wessex, który dostawał buziaka na dobranoc, wazonik, który wypatrzyłam w jego rodzinnym Cottage, a który mam podobny (chociaż pewnie ustawiony niedawno, ale i to cieszy), rower pokryty kolorowymi włóczkami (Hardy był zapalonym rowerzystą), a także reprodukcja ulubionego obrazu (Zbierające kłosy Milleta) na ścianie jednego z pokoi; też sobie taką zawiesiłam. 

Na magazynowej wyprzedaży znalazłam książkę w introligatorskiej oprawie. Chociaż brak jej było karty tytułowej, już po kilku chwilach udało mi się ustalić, że to „Jane”  (The Rosary) autorstwa Florence L. Barclay, oryginalnie wydana w roku 1909. Mój egzemplarz to 5 wydanie z 1927.

Brytyjka, Florence Louisa Barclay znana była z licznych opowiadań i jedenastu powieści, w tym zekranizowanej w 1921 roku „The Mistress of Shenstone”.

„Jane”, druga powieść Barclay stała się wielkim sukcesem, co zaowocowało tłumaczeniami na osiem języków, a także dała asumpt do nakręcenia aż pięciu (!) filmów. Powieść znalazła się również na szczycie bestsellerów New York Timesa w 1910 roku. Dwadzieścia pięć lat później czasopismo Sunday Circle wydawało „Jane” w odcinkach, a w 1926 roku wybitny francuski dramaturg Alexandre Bisson dokonał jej adaptacji scenicznej.

Powieść opowiada o miłości Jane Champion i Gartha Dalmaina. Oboje pochodzą z brytyjskich wyższych sfer, ale jak to bywa w romansach, nic nie jest tak proste, jak się wydaje. „Jane Champion miała lat trzydzieści. Ktoś powiedział o niej, że była to doskonale piękna kobieta w brzydkiej skórze”. Nic dziwnego, że nie mogła uwierzyć w wyznania miłości młodego malarza, Gartha, który słynął z portretów najpiękniejszych kobiet Wielkiej Brytanii. Powieść przypomina nieco dziewiętnastowieczną operetkę. Mamy tu małe incognito, mamy łamiący serce wypadek, oraz wiele dowodów miłości z obu stron. Bohaterka przywodzi na myśl Jane Eyre. A to, z czym musi się zmierzyć, sytuację pana Rochestera.

I język i styl są archaiczne. Niemniej książkę czytało mi się dobrze. Nie chciałam, żeby Jane była apatyczna i bezwolna, i życzyłam jej remedium na miłość w postaci samorealizacji. Bohaterka okazała się całkiem sympatyczna i odważna, za co jestem wdzięczna autorce. Garth za to zupełnie mnie nie ujął swoim mazgajstwem w obliczu tragedii. Czy książka powinna doczekać się wznowienia? Niekoniecznie. Na swój sposób jest strasznie naiwna i nie przetrwała próby czasu, choć w Wielkiej Brytanii znajduje zwolenników do dziś.

 

Król opisów przyrody tym razem oprowadza nas po dolinie Blackmoor. Obserwujemy zachody i wschody słońca, poznajemy tajniki pracy na gospodarstwie mlecznym, a także przyglądamy się młockarni parowej! Jednakże to wszystko jest tłem opowieści o złamanym młodym życiu "kobiety czystej".

Młodziutka straumatyzowana wieśniaczka szuka pocieszenia w pracy dójki. Niestety, jej uroda tak olśniewa pewnego idealistę, że jest zdeterminowany zdobyć ją na żonę. Niestety, Tess chcąc być w zgodzie ze swoim sumieniem, a także (tak mi się wydaje) chcąc pozbyć się potwornego ciężaru natury psychicznej, wyjawia prawdę o swojej traumie ukochanemu.

Tess jest niezaradna życiowo, co jest konsekwencją wychowania przez rodziców równie niezaradnych, co biednych. Oddana "krewnemu" ku polepszeniu warunków ostatecznie moralnie "upada". Hardy głęboko krytykuje ten rodzaj zacofanej moralności, dowodząc, że cała wina leży po stronie oprawcy. Nieszczęsna Tess jest jedynie obiektem — zarówno dla uwodzicielskiego Aleca, jak i namolnego Angela. Dziewczyna jest doprowadzana przez obu na skraj załamania, co skutkuje tragedią.

Tess d'Urberville, podobnie jak inne powieści Thomasa Hardy'ego powstawała w odcinkach. Jednakże pismo, które zamówiło powieść, nie chciało opublikować jej ze względów obyczajowych. Ostatecznie pismo Graphic podjęło się druku 24 odcinków w 1891 roku. 

Punktem wyjścia historii, rzekome pochodzenie od znamienitego rodu jest ponoć oparte na rodzinnej anegdotce, a grobowce rodziny Turberville, która poniekąd użyczyła nazwiska, możemy znaleźć w Bere Regis. Postać Tess jest bezpośrednim nawiązaniem do Marthy Brown, skazanej za zabójstwo brutalnego i wiarołomnego męża. 9 sierpnia 1856 roku w niezwykle deszczową sobotę zgromadził się blisko czterotysięczny tłum oczekujący na egzekucję. W tej dojmującej ciżbie znalazł się wówczas szesnastoletni Thomas Hardy, na którym dramatyczna śmierć młodej kobiety wywarła niebagatelne wrażenie; wiele lat przechowywał wycinek prasowy opisujący ów smutny koniec nieszczęsnej.

Po latach Hardy pisze*: "Pamiętam jej drobną figurę na tle nieba, gdy wisiała w mglistym deszczu, a także to, jak obcisła czarna jedwabna suknia podkreślała jej sylwetkę, gdy poruszała się w półobrotach raz w jedną, raz w drugą stronę. (...) Choć nakryli jej twarz kapturem, widziałem jak przez mokry od deszczu materiał przebijały rysy jej twarzy." Ten epizod tak zaintrygował pisarza, że Martha Brown doczekała się uwiecznienia w postaci słodkiej, niewinnej Tess d'Urberville. Jak wspomina wieloletnia przyjaciółka pisarza, Lady Hester Pinney "jego sympatia dla tej nieszczęśliwej kobiety była niezwykła".

Historia** jednakże nie kończy się na tym niezwykłym hołdzie - niedawno archeolodzy natrafili na pozostałości (w tym czaszkę) prawdopodobnie właśnie Marthy Brown; nieformalny cmentarz przywięzienny ma wkrótce zostać zamieniony na domy mieszkalne i centrum handlowe, a ludzkim szczątkom zostaną wyprawione godne pochówki.

Jak odebrałam powieść? To był mój reread po blisko dwudziestu latach. Pierwszego Hardy’ego przeczytałam będąc na pierwszym roku studiów, pamiętam dobrze, bo niemal zostałam wyrzucona z lekcji logiki za czytanie pod ławką (w liceum miałam zresztą bardzo podobne przeżycia 😉

Oczywiście obejrzałam ekranizację Polańskiego (milion lat temu) i miniserial z Gemmą Arterton (moim zdaniem doskonała Tess!). Chociaż nie było zaskoczenia nad treścią, złapałam się na pobożnym życzeniu, żeby “tym razem było inaczej”. Szkoda mi tej niezaradnej dziewczyny, tak nieobutej w brutalnym świecie, że szkodzącej sobie. Porażająca była mentalność ludzi, którzy we wzięciu siłą nie widzieli nic zdrożnego, a oprawca stawał się niemal właścicielem pokrzywdzonej. Wydaje mi się, że część mężczyzn mylnie brała kobiety za bóstwa, wyidealizowane i uprzedmiotowione. Jakiś czas temu oglądałam film o Effie Grey, gdzie wspaniale było pokazane takie zderzenie ideału z człowiekiem z krwi i kości. Widać sympatię Hardy’ego dla Tess. Oczywiście biorąc pod uwagę pierwowzór postaci nie mogło być mowy o happyendzie. Autor przeciwstawia się podwójnej moralności wiktoriańskiego społeczeństwa, chcąc obudzić świadomość w czytelnikach schyłku XIX. wieku.

Jest jeszcze jedno, co przyciąga mnie do prozy Thomasa Hardy’ego. Budowanie nastroju za pomocą świata przyrody i krajobrazu. To oraz opis życia i działań, które stanowią zapis zapomnianych zwyczajów. Hardy wkłada w usta wieśniaków anegdotki, które zasłyszał z pewnością mieszkając w Higher Bockhampton.

*Healey, T. - Zbrodnie w afekcie, Warszawa 1991

**http://www.theguardian.com/books/2016/feb/19/thomas-hardy-tess-of-the-durbervilles-bones-found-at-prison

Witam Was serdecznie w Nowym Roku! 

 

Poza tym są jeszcze świetne bingo: